Controversieel  ‘Answer me’ filosofische schreeuw in geestelijke woestijn

'Answer me’ van Dood Paard. Gezien: donderdag 16 september tijdens de Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg op locatie in het Schieblock. (foto's: Sanne Peper)

‘Who are you ... What were you up to in Pakistan?’ Het nieuwe Engels gesproken stuk van Gerardjan Rijnders en Dood Paard begint als een repeteergeweer van vragen, afgevuurd op het publiek. De vijf ondervragers zijn uitgedost als machtshebbers: militaire jasjes, een bischopsmijter, een kolonelspet, een keizerkrans. Maar tegelijk zijn ze half ontkleed en staan ze letterlijk in hun onderbroek. De locatie, een kille betonnen ruimte, draagt effectief bij aan de grimmige sfeer. Het publiek zit gevangen in fel tl-licht en speelt overdonderd de zwijgende voor terrorisme opgepakte verdachte.
De vragen van de vijf, twee vrouwen en drie mannen, denderen maar door. Wie de taallawine kan volgen ontdekt al snel dat er korte stukjes filosofische overpeinzingen in zitten. Over kennis en bedrog, leven en dood, empathie en menselijkheid. De Guantanamo Bay-achtige sadistische ondervragers ondervragen met het publiek ons huidige tijdsgewricht.  Kern statement: ‘Dialog is nothing but distraction ... you’d be the monologue man ... for ever silent … A prisoner of your own intentions’.
Wat Rijnders ons spiegelt is de hedendaagse protagonist van de klassieke Socrates: de eerste systematisch twijfelende individualist van het Avondland, onnavolgbaar beschreven in de Platoonse dialogen. Socrates  toont  aan dat al onze zogenaamde kennis is gebaseerd op vooroordelen die op drijfzand rusten: weten dat je eigenlijk niets weet wordt daarmee de hoogste wijsheid.
Als een moderne Socrates toont Rijnders ons dat de huidige (wereld)burger zich volledig in zijn eigen vooroordelen heeft opgesloten en er door geen enkele dialoog meer is uit te trekken: 2500 jaar geschiedenis heeft ons er uiteindelijk toe gebracht dat ‘niemand meer weet dat hij niets weet’. ‘Arrogant piece of shit’, laat Rijnders ons weten.
Rijnders speelt, samen met twee acteurs van Dood Paard en twee Portugese acteurs, in een ijzingwekkende concentratie. De taal dendert werkelijk als een machinegeweer. Vooral Manja Topper acteert meeslepend en volledig overtuigend. In de tweede helft, na een in het stuk geintegreerde plaspauze van Rijnders, neemt één van de Portugese spelers de rol van de ondervraagde gevangene van het publiek over. De andere Portugees sproeit ondertussen achter het half transparante lamellengordijn dat de speelvloer in tweeën deelt  een verzameling palmen met gif: het paradijs voor eeuwig verloren.
Uiteindelijk komt het stuk tot ontknoping in zijn verontrustende epiloog. Eén voor één zakken de spelers weg als de ingekapselde individuen uit de film ‘The Matrix’. De slotmonoloog, in het Portugees en Engels boventiteld, is een kwetsbare zoektocht naar idealen, kennis, en vooral: Hoe kan ik nog handelen? Eigenlijk stelt ‘Answer me’ niets minder dan de drie grote Kantiaanse hoofdvragen: Wat kan ik weten, wat moet ik doen en wat mag ik hopen? Zoals Rijnders aantoont lijkt niemand deze vragen nog als vraag te begrijpen en liggen daarmee de antwoorden verder weg dan ooit.
Prachtig was de controverse na afloop van de laatste voorstelling: in de bijna leeggestroomde ruimte waren een aantal mensen werkelijk verontwaardigd over de monotone ‘publikumsbeschimpfung’. Het oorverdovend ratelen van een machinegeweer gedurende een uur is natuurlijk saai om aan te horen. Maar niet voor diegene die dreigt geraakt te worden. Daar ligt de crux. Wat rest is de dodelijke stilte.

Hans van Dam

Speellijst op: www.doodpaard.nl