Kwetsbare lichamelijkheid in ijzeren herhaling

 

Spaar ze - Schwalbe

‘Spaar ze’  van Schwalbe. Gezien: vrijdag 11 februari in de Rotterdamse Schouwburg. (foto's: Stephan van Hesteren)

 

Een gesloten blok van vier zware basboxen met daarnaast een mengpaneel. En flessen water, veel  flessen water. Dat zijn de enige decorstukken in de volledig uitgeklede theaterzaal. Spartaans minimalisme. Precies dat is wat de jonge theatergroep ‘Schwalbe’ nodig heeft voor hun hypnotiserend theaterperformance ‘Spaar ze’.  Na het voorlezen van een kort onderzoeksprogramma, in het Duits, even als de groepsnaam, gaan de negen jonge spelers compromisloos op in de trance van een hardcore beat. Bijna een uur lang teistert de beat het publiek en springen de negen spelers mechanisch op en neer. Is dit de zoveelste performance die met een eindeloze herhaling wil provoceren, pretenderend vastgesleten ideeen open te breken door ze tot vervelens toe te herhalen?


Gelukkig is er meer aan de hand. Het korte onderzoeksprogramma stelt namelijke direct al de kernvragen van het stuk: vragen naar de afhankelijkheid van de ander en de grens tussen mij, jouw, hem etc.  Kortom: hoe hangen mensen eigenlijk samen en waarin zitten de individuele verschillen?
Het is in dit kader sterk om met dans te beginnen, een oermechanisme dat onderlinge verbondenheid viert en aanscherpt. Nog sterker is het om hardcore in te zetten, de meest mechanische dansvorm van onze tijd met politiek zeer verdachte trekken. Het is bij aanvang van de dans direct al duidelijk dat alle negen lichamen hoogst  individueel zijn. Ze drukken een heel eigen emotionele vorm uit: van kinderlijk onzeker tot krachtig viriel.


Verder ontwikkelt zich wel degelijk een verhaal in de subtiele choreografie van het mechanische springen.  Heel af en toe wordt er door een personen gepauzeerd. Komen twee individuen elkaar tegen, valt er een zoen. Even wordt er geduwd. Men nadert elkaar, maar beweegt dan weer uit elkaar. Zo minimaal dat het als incident zijn eigen unieke waarde heeft: hier geldt niet de herhaling maar de eenmaligheid.  Het zelfde patroon zet zich voort in het vermoeid raken van de lichamen. Ook dit gebeurt op een individuele wijze: sommige worden rood, andere bleek, sommige verstarren, andere worden gracieuzer.  En uiteraard verliezen ze allemaal door hun gezweet veel vocht, wat vanuit de aanwezige flessen weer wordt aangevuld.
Hiermee is de hele performance een oefening in het observeren van onze meest algemene verschijningsvorm, maar tegelijk ook de meest bijzondere en individuele.  Je wordt zomaar verliefd op die ene vorm die opvalt binnen het foute patroon van geforceerde gelijkvormigheid, juist op die eenmaligheid van die hele kleine dingen waarin de vorm zich juist niet herhaalt. Een korte onderbreking van de mechanische dreun met een romatische gezongen gitaarliedje “This is what you’ve waited for” legt hier nog eens expliciet de nadruk op. Daarna dendert de hardcore beat weer door. Tenslotte stappen de spelers druppelsgewijs van de dansvloer en verlaten de zaal waarbij de muziek langszaam wordt weggedraaid. Het duurt even voor het publiek er zeker van is dat het stuk is afgelopen. Herhaling went snel en is op een bepaalde manier verslavend.


Omdat Schwalbe vers is binnengehaald bij het alsmaar groeiende Productiehuis Rotterdam krijgt de zaal een nagesprek voorgeschoteld met de socioloog Willem Schinkel en Bas van Rijnsoever van Schwalbe. Liesbeth Levi van De Unie in Debat heeft de leiding.  Schwinkel heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een performer pur sang die goed in staat is zijn kennis met speelsheid in stelling te brengen. Toch lijkt hij het subtiele contrast in het stuk gemist te hebben en spreekt over irritatie als hoofdmotief: “Is er in positieve zin wat toe te voegen, of is dit het in al zijn naaktheid?” Vervolgens spreekt hij wel over de verleidelijkheid van sociologische voorstellen om naar de samenleving te kijken. Terecht claimt Van Rijnsoever dan ook direct de term verleidelijkheid als deelaspect van de voorstelling. Mooi van het nagesprek is uiteindelijk de oprechtheid van de makers Van Rijnsoever en Floor van Leeuwen in hun streven naar een radicale theaterhouding, en tenslotte de oproep van Schwinkel om alle oppervlakkige generatieverschillen stuk te slaan en aansluiting te zoeken bij “de generatie van de geest”.

 

Als dat maar niet ten koste gaat van de verleidelijkheid van het individueel lichamelijke, nog altijd een blinde vlek in het wetenschappelijk discours met zijn algemene vormen. ‘Spaar ze’ van Schwalbe legt de aandacht op de juiste plek, open en vooral kwetsbaar.

 

Spaar ze - debat

 Willem Schinkel, Bas van Rijnsoever en Liesbeth Levi in het nagesprek bij 'Spaar ze' van Schwalbe

 

Hans van Dam

 

speellijst op www.schwalbe.nu